Istota sporu

Jednomyślną zgodnością naucza się w naszych kościołach według normy Słowa Bożego i treści Wyznania augsburskiego, iż my, bardzo nędzni grzesznicy, jesteśmy usprawiedliwieni i zbawieni przed Bogiem jedynie przez wiarę w Chrystusa i że sam Chrystus jest naszą sprawiedliwością. On zaś, Jezus Chrystus, nasz Zbawiciel i nasza sprawiedliwość, jest prawdziwym Bogiem i prawdziwym człowiekiem, albowiem boska i ludzka natura stanowią personalną jedność (Jr 23,6; 1 Kor 1,30; 2 Kor 5,21). Powstało więc pytanie: według której natury Chrystus jest naszą sprawiedliwością? Przy tej sposobności zostały wprowadzone do paru Kościołów dwie sprzeczne herezje.

Jedni bowiem sądzili, iż Chrystus jest naszą sprawiedliwością jedynie według Boskiej natury, jeśli zamieszkuje w nas przez wiarę. Dla tej zamieszkałej przez wiarę natury Boskiej wszystkie ludzkie grzechy są jak kropla wody w morzu. Przeciwko takiemu poglądowi inni wystąpili twierdząc, że Chrystus jest naszą sprawiedliwością jedynie według ludzkiej natury.

Affirmativa

Czysta nauka Kościołów chrześcijańskich przeczy tym dwóm wspomnianym herezjom.

I Wbrew tym dwóm odrzuconym herezjom wierzymy, nauczamy i wyznajemy jednomyślnie, iż Chrystus jest naszą sprawiedliwością, i to ani jedynie według Boskiej natury, ani jedynie według ludzkiej natury, lecz że cały Chrystus jest nią według obu natur, a to tylko dla swojego posłuszeństwa, jakie okazał jako Bóg i człowiek aż do ostatecznej śmierci, czym pozyskał dla nas odpuszczenie grzechów i życie wieczne: "Jak przez nieposłuszeństwo jednego człowieka wielu stało sią grzesznikami, tak też przez posłuszeństwo jednego wielu dostąpi usprawiedliwienia" (Rz 5,19).

II Przeto wierzymy, nauczamy i wyznajemy, że taka jest nasza sprawiedliwość przed Bogiem, iż Pan odpuszcza nam grzechy z wielkiej łaski, bez żadnego względu na nasze poprzednie, teraźniejsze i przyszłe uczynki, bez godności i zasługi. Bóg bowiem daruje i policzy nam sprawiedliwość posłuszeństwa Chrystusa, dla której to sprawiedliwości jesteśmy u Boga przyjmowani dla łaski i uznani za sprawiedliwych.

III Wierzymy, nauczamy i wyznajemy również, iż wiara jest środkiem i narzędziem, przez które przywłaszczamy sobie Chrystusa Zbawiciela, i w Chrystusie ową sprawiedliwość, która może ostać się przed sądem Bożym. Przez Chrystusa bowiem taka wiara jest nam poczytana za sprawiedliwość (Rz 4,5).

IV Następnie wierzymy, nauczamy i wyznajemy, iż taka usprawiedliwiająca wiara nie jest zwyczajną znajomością historii o Chrystusie, lecz jest niezmiernym darem Boga, dzięki któremu poznajemy właściwie w Słowie Ewangelii Chrystusa naszego Odkupiciela i ufamy Jemu, że jedynie dla Jego posłuszeństwa, z łaski mamy odpuszczenie grzechów i jesteśmy uznani przed Bogiem Ojcem za świętych i sprawiedliwych i dostępujemy wiecznego zbawienia.

V Wierzymy, nauczamy i wyznajemy, iż zgodnie z treścią Pisma Świętego wyrażenie iustificare (usprawiedliwiać) oznacza w tym artykule tyle, co "uwalniać od grzechów", jak to można wykładać według wypowiedzi Salomona: "I ten, kto uwalnia winnego, i ten, kto skazuje niewinnego, obaj są ohydą dla Pana" (Prz 17,15) oraz według św. Pawła: "Któż będzie oskarżał wybranych Bożych? Przecież Bóg usprawiedliwia" (Rz 8,33).

Jeśli zamiast wyrażenia iustificatio (usprawiedliwienie) stosuje się słowa regeneratio i vivificatio (odrodzenie i ożywienie) - co ma miejsce w Apologii Wyznania augsburskiego - to należy je rozumieć w tym samym znaczeniu. Inaczej bowiem należy rozumieć sens o odnowieniu człowieka, które w sposób zasadniczy należy odróżnić od usprawiedliwienia z wiary.

VI Wierzymy, nauczamy i wyznajemy także, iż jeśli prawowierni wyznawcy Chrystusa i nowonarodzeni są wystawieni na wszelkie słabości i ułomności aż do śmierci, to jednak z tego powodu nie powinni wątpić ani w sprawiedliwość, jaka jest im poczytana przez wiarę, ani w wieczne zbawienie, lecz tym mocniej powinni przyjąć za pewne to, że przez Chrystusa, zgodnie z obietnicą i świętą Ewangelią, mają łaskawego Boga.

VII Wierzymy, nauczamy i wyznajemy, iż dla zachowania czystej nauki o sprawiedliwości wiary przed Bogiem jest konieczne, by jak najuważniej przestrzegano particulae exclusivae (którymi apostoł Paweł całkowicie oddziela zasługę Chrystusa od naszych uczynków, przypisując chwałę wyłącznie Bogu, jak Paweł pisze: "Z łaski, darmo, bez zasługi, bez zakonu, bez uczynków i nie z uczynków" (Ga 2,16). Wszystkie wyrażają to samo: "Tylko przez wiarę w Chrystusa jesteśmy usprawiedliwieni i zbawieni" (Ef 2,8; Rz 1,17; 3,24; 4,3 nn; Ga 3,11; Hbr 11).

VIII Wierzymy, nauczamy i wyznajemy, że chociaż poprzedzająca skrucha i następujące po niej nowe posłuszeństwo nie należą do artykułu o usprawiedliwieniu przed Bogiem, to jednak nie powinna być wymyślona taka usprawiedliwiająca wiara, która mogłaby zakładać, iż jednocześnie może istnieć obok siebie skłonność zarówno do grzechu, jak i do postępowania wbrew sumieniu. Lecz skoro człowiek jest usprawiedliwiony przez wiarę, to prawdziwa, żywa wiara jest czynna w miłości (Ga 6,6), a dobre uczynki zawsze z niej wynikają i są razem z nią, i na pewno można je znaleźć, o ile wiara jest prawdziwa i żywa. Prawdziwa bowiem wiara nigdy nie jest sama, lecz zawsze posiada przy sobie miłość i nadzieję.

Negativa

Odrzucenie kontrowersyjnej i fałszywej nauki:

Odrzucamy i potępiamy wszystkie fałszywe herezje, jakie teraz przytoczymy.

I Chrystus jest naszą sprawiedliwością jedynie według Boskiej natury.

II Chrystus jest naszą sprawiedliwością jedynie według ludzkiej natury.

III W wypowiedziach proroków i apostołów, tam gdzie traktuje się o usprawiedliwieniu z wiary, wyrażenia iustificare (usprawiedliwiać) i iustificari (być usprawiedliwionym) nie oznaczają tego samego, podobnie jak nie jest tym samym odpuszczać grzechy i być uwolnionym od nich oraz otrzymać odpuszczenie grzechów. Natomiast przez wlaną przez Ducha Świętego miłość, moc i uczynki, wypływające z miłości, stajemy się w rzeczywistości usprawiedliwieni przed Bogiem.

IV Wiara zważa nie tylko na posłuszeństwo Chrystusa, lecz też na Jego Boską naturę, i na to, w jaki sposób ona w nas zamieszkuje i działa oraz jak przez takie zamieszkiwanie nasze grzechy są zakryte.

V Wiara tak ufa posłuszeństwu Chrystusa, że może się zatrzymać i trwać także w człowieku, który jest pozbawiony prawdziwej pokuty i nie ma w nim miłości, lecz wbrew sumieniu trwa nieustannie w grzechach.

VI W wierzących nie zamieszkuje sam Bóg, lecz jedynie Boże dary.

VII Wiara zbawia nas dlatego że odnowienie, bazujące na miłości względem Boga i bliźniego, bierze swój początek w nas przez wiarę.

VIII Wiara zajmuje pierwsze miejsce w usprawiedliwieniu, chociaż do naszej sprawiedliwości przed Bogiem należą również odnowienie i miłość. One wprawdzie nie stanowią najważniejszej przyczyny naszej sprawiedliwości, lecz jednak bez odnowienia i miłości nasza sprawiedliwość przed Bogiem byłaby niepełna i niedoskonała.

IX Wierzący w Chrystusa są usprawiedliwieni i zbawieni przed Bogiem zarówno przez poczytaną sprawiedliwość Chrystusa, jak i przez na nowo rozpoczęte posłuszeństwo albo częściowo przez poczytanie sprawiedliwości Chrystusa i częściowo przez na nowo rozpoczęte posłuszeństwo.

X Obietnica łaski jest nam przyswajana w sercu przez wiarę, z kolei także przez ustnie zmawiane wyznanie oraz przez inne cnoty.

XI Wiara nie usprawiedliwia bez dobrych uczynków, tak że dobre uczynki są koniecznie potrzebne przy usprawiedliwieniu i bez ich współudziału człowiek nie może być usprawiedliwiony.