"Ewangelik" 2003-2006

Andrzej Komraus
(Gliwice)

Daty w kalendarzu

(styczeń - luty - marzec)

06.01.2003 - Rozpoczęto emisję pierwszego i dotąd jedynego w Polsce codziennego, godzinnego radiowego programu luterańskiego "Po prostu", przygotowywanego przez Centrum Misji i Ewangelizacji w Dzięgielowie oraz parafię ewangelicko-augsburską w Gliwicach. Program "Po prostu", nadawany za pośrednictwem czterech nadajników Radia CCM (w Gliwicach 93,4 MHz, Oświęcimiu 94,9 MHz, Bielsku-Białej 97,6 MHz i Ustroniu 107,1 MHz), obejmuje zasięgiem niemal całe województwo śląskie oraz zachodnią część województwa małopolskiego, docierając również do słuchaczy na Zaolziu.

8.01.1560 - zmarł Jan Łaski, wybitny polski reformator i pisarz. Urodził się w 1499 r. w Łasku i był synem Jarosława, wojewody sieradzkiego, oraz bratankiem Jana, arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski. Po studiach w Bolonii od 1521 r. piastował urząd dziekana gnieźnieńskiego i sekretarza królewskiego. W 1524 r. wyjechał do Paryża i Padwy, następnie do Bazylei, gdzie studiował nauki humanistyczne pod kierunkiem Erazma z Rotterdamu, z którym się zaprzyjaźnił i od którego odkupił bibliotekę, pozostawiając mu ją w dożywotnie użytkowanie. Z początkiem 1526 r. powrócił do Polski, gdzie otrzymał probostwo gnieźnieńskie i nawiązał bliskie kontakty z Andrzejem Fryczem Modrzewskim. W 1536 r. instalował się na archidiakonii warszawskiej, ale już w 1539 r. ponownie wyjechał z Polski, udając się do Niemiec. Po krótkim pobycie we Frankfurcie nad Menem i w Lowanium (Louvain), gdzie w 1540 r. zawarł zawiązek małżeński, przeniósł się do Fryzji i osiadł w Emden, formalnie wiążąc się z ewangelicyzmem, z którego zwolennikami od lat utrzymywał bardzo bliskie kontakty, i organizując Kościół ewangelicki we Fryzji. W 1542 r. zrzekł się wszystkich beneficjów w Polsce i został w Emden superintendentem Kościoła we Fryzji. Na zaproszenie arcybiskupa Cranmera w 1548 r. przybył do Anglii, gdzie współorganizował struktury Kościoła Anglikańskiego. W następnym roku powrócił do Emden, jednakże zmuszono go do opuszczenia miasta. Ponownie zaproszony do Anglii, od 1550 r. był superintendentem "zboru uchodźców" (Ecclesia Peregrinorum) w Londynie. Wraz z innymi protestantami prześladowany po wstąpieniu na tron Marii Tudor, zwanej Krwawą, pod koniec 1553 r. wyjechał z Anglii. Po blisko półtorarocznym pobycie w Emden, musiał stąd uchodzić w 1555 r. i przez Frankfurt nad Menem, gdzie spotkał się z Kalwinem, udał się do Wittenbergi. W grudniu 1556 r. wrócił do Polski, gdzie podjął działalność zmierzającą do pojednania i zjednoczenia wszystkich wyznań ewangelickich w jeden Kościół narodowy. Zabiegał też o utworzenie wyższej uczelni dla różnowierców w Polsce, licząc na poparcie ze strony księcia Albrechta Pruskiego. Pracował również w gronie tłumaczy Biblii Brzeskiej, zwanej Radziwiłłowską. Schorowany i utrudzony, zmarł 8 stycznia 1560 r. w Pińczowie.

20.01.1529 – ukazał się Mały Katechizm ks. dr. Marcina Lutra.

22.01.1997 - zmarł w Warszawie ks. prof. dr hab. Witold K. Benedyktowicz, wybitny ewangelicki teolog i publicysta, kierownik Katedry Teologii Systematycznej Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej i w latach 1969-1983 superintendent naczelny Kościoła Metodystycznego. Urodził się 25 czerwca 1921 r. w Krakowie w rodzinie o znanych tradycjach patriotycznych. Studiował na Wydziale Teologii Ewangelickiej Uniwersytetu Warszawskiego oraz w Ekumenicznym Instytutucie w Bossey koło Genewy. Służbę duszpasterską rozpoczął w Krakowie, po przeniesieniu się do Warszawy przez czterdzieści lat prowadził parafię Dobrego Pasterza przy pl. Zbawiciela. W latach 1975-1983 był prezesem Polskiej Rady Ekumenicznej, do końca życia był również przewodniczącym Komitetu Krajowego Towarzystwa Biblijnego w Polsce. Należał do grona tłumaczy Pisma Świętego na język polski. Był też wieloletnim redaktorem miesięcznika "Pielgrzym Polski", a wcześniej pisma "Droga". Jest autorem ok. 500 publikacji naukowych wydanych w kraju i za granicą, artykułów, rozważań i książek, m.in.: Próba irenologii chrześcijańskiej, Ekumenia, pokój, pojednanie, Bracia z Epworth i Co powinniśmy czynić? Zarys ewangelickiej etyki teologicznej.

5.02.1705 - w Berlinie zmarł Philipp Jakob Spener, wybitny niemiecki teolog ewangelicki, główny przedstawiciel pietyzmu, nazywany "ojcem pietyzmu"; zapoczątkował domowe zebrania religijne o charakterze budującym, tzw. collegia pietatis. Pośród wielu pism, których jest autorem, największą popularność zdobyło wydane w 1675 r. Pia desideria, oder herzliches Verlangen nach gottgefälliger Besserung der wahren evangelischen Kirche. Urodził się 13 stycznia 1635 r. w Rappoltsweiler (Górna Alzacja). Studiował teologię w Straßburgu, Tybindze i Bazylei. W 1663 r. rozpoczął pracę duszpasterską w Straßburgu, jednocześnie wykładając filologię i historię na uniwersytecie. Od 1666 r. piastował urząd pierwszego pastora we Frankfurcie, gdzie rozpoczął organizowanie słynnych collegia pietatis. Te spotkania modlitewne naraziły go na konflikt z częścią ortodoksyjnego duchowieństwa. Po opuszczeniu Frankfurtu od 1686 r. był kaznodzieją nadwornym elektora saskiego w Dreźnie, przenosząc się następnie w 1695 r. do Berlina, gdzie został proboszczem kościoła św. Mikołaja.

6.02.1625 - zmarła w Brodnicy Anna Wazówna, królewna szwedzka, córka króla Szwecji Jana III i Katarzyny Jagiellonki, młodsza siostra króla polskiego Zygmunta III Wazy. Urodziła się w 1568 roku na zamku w szwedzkiej Eskilstunie. Była gorliwą luteranką, organizowała nabożeństwa ewangelickie na Wawelu, a jej dwór był ważnym centrum polskiej myśli protestanckiej. Słynęła szeroko jako patronka wielu działań naukowych i jako protektorka ewangelików. Należała do najwybit-niejszych umysłów epoki, biegle władała sześcioma językami, interesowała się botaniką i ziołolecznictwem (założyła słynne herbarium), sprowadzając do Polski wiele nieznanych dotąd ziół i roślin, m.in. paprykę zwaną wówczas pieprzem tureckim. Nazywano ją "królowa botaniki polskiej". Zajmowała się fizyką i chemią, żywo interesując się też teologią i historią oraz muzyką. Jej zasługą jest wydanie w 1613 r. wielkiego ilustrowanego Zielnika wybitnego botanika Szymona Syreniusza, zawierającego opis 765 roślin i zbiór recept zielarskich, oraz Katalogu roślin Gabriela Joanickiego. Katolickie władze kościelne nie zezwoliły na złożenie jej ciała w podziemiach katedry wawelskiej, pochowano ją więc w Brodnicy, a dopiero w 1636 r. Władysław IV urządził jej królewski pogrzeb i ufundował piękny marmurowy grobowiec w luterańskim wówczas kościele NMP w Toruniu.

12.02.1737 – zmarł w Świdnicy (wówczas Schweidnitz) ks. Benjamin Schmolck, luterański duchowny, pedagog, poeta niemieckiego Baroku, autor wielu popularnych do dziś pieśni religijnych. Urodził się 21 grudnia 1672 r. w Brauchitschdorf (obecnie Chróstnik) niedaleko Legnicy, w rodzinie pastorskiej. Po odbyciu nauk w Schmiedeberg i Steinau, następnie w Legnicy i Lubaniu, w 1693 r. podjął studia teologiczne na uniwersytecie w Lipsku, które zakończył w 1697 r. i po ordynacji podjął służbę duszpasterską u boku ojca w Brauchitschdorf. W 1702 r. został powołany do Świdnicy jako diakon w kościele Pokoju. Jego działalność nie ograniczała się jedynie do Świdnicy; opieką duszpasterską (wspomagany przez dwóch wikariuszy) obejmował wiernych w 16 miejscowościach. Łączna liczba parafian przekraczała 14 tysięcy, rocznie chrzczono ponad tysiąc dzieci. Wkrótce ks. Schmolck został mianowany archidiakonem (1708), następnie seniorem (1712), wreszcie primariusem i inspektorem (1714). Działał w okresie kontrreformacyjnych nacisków i trudności, które hartowały jego głęboką wiarę i zaangażowanie w utrzymanie ewangelickiego wymiaru duchowości swych podopiecznych. Słynął jako znakomity kaznodzieja, a przypominane przez siebie prawdy ewangeliczne utrwalał w umysłach słuchaczy przy pomocy pieśni, jakie tworzył. Pierwsze wydał w 1704 r., a w dalszych latach, wydając następne, napisał ich 1183. Zbiór pieśni Schmolckego, zatytułowany Heilige Flammen der himmlischgesinnten Seele, wydawany był za jego życia trzynastokrotnie, przynosząc mu popularność nie tylko na Śląsku, ale w całych Niemczech. Zwano go „drugim Paulem Gerhardtem” albo „śląskim Ristem”. Jego niezwykle rozległa działalność została przerwana nagłym atakiem choroby: wylew krwi do mózgu częściowo go sparaliżował, jednakże nie uniemożliwił całkowicie głoszenia Słowa i opiekowania się wiernymi. Drugi atak choroby w 1735 r. pogłębił dotychczasowe dolegliwości i przyczynił się do utraty wzroku. Ostatnie kazanie wygłosił w Środę popielcową tegoż roku. Chociaż miał później trudności z mówieniem, to jednak przychodzono do niego, prosząc go o błogosławieństwo i modlitwę. Zmarł 12 lutego 1737 r. i pochowany został prawdopodobnie w krypcie kościoła Pokoju w Świdnicy. Jego pieśni do dziś śpiewane są na całym świecie.

23.02.1662 - w Berlinie zmarł Johann Crüger, wybitny niemiecki kompozytor i organista, twórca wielu wspaniałych pieśni chrześcijańskich, chętnie śpiewanych w kręgach pietystycznych i po dziś dzień towarzyszących chrześcijanom nie tylko z kręgów luterańskich. Urodził się 9 kwietnia 1598 r. w Großbreesen (Guben), uczył się m.in. w Regensburgu, od 1615 r. pracował jako nauczyciel domowy (guwerner) w Berlinie. Studiował następnie teologię w Wittenberdze, od 1622 r. piastując urząd kantora w luterańskim kościele św. Mikołaja w Berlinie. Był jedno-cześnie nauczycielem w gimnazjum. Uważany jest za jednego z najwybitniejszych kompozy-torów luterańskich, jego melodie towarzyszyły tekstom m.in. Paula Gerhardta, Johanna Heermannsa i Johanna Francka. Wśród hymnów kościelnych, do których napisał muzykę, są m.in. takie, jak: "Dziękujmy Bogu wraz", "Jezu, życia mego życie", "Na Golgotę, duszo, śpiesz", "Jezus żyje! Z Nim i ja", "Jezu, ma radości", czy "Jezus Chrystus ufność ma". Niektóre melodie Crügera rozwinął i przetworzył Jan Sebastian Bach. Najważniejszym zbiorem pieśni Crügera jest Newes vollkömliches Gesangbuch Augspurgischer Confession, wydany po raz pierwszy w 1640 r., który doczekał się ponad czterdziestu wydań.

24.02.303 - wydanie edyktu cesarza Dioklecjana przeciwko chrześcijanom. Caius Aurelius Valerius Diocletianus został obwołany cesarzem przez armię w Nikomedii po śmierci cesarza Numeriana. Po wprowadzeniu monarchii absolutnej zażądał dla siebie czci boskiej oraz przyjął tytuły Dominus (Pan) oraz Jovius (Jowisz). Był zdecydowanym obrońcą religii rzymskiej i od roku 299 chrześcijanom w armii i administracji pod groźbą utraty stanowisk nakazał składać ofiary bogom, stosując represje w przypadku oporu. Edykt z 24 lutego 303 roku sankcjonował niszczenie kościołów chrześcijańskich i ksiąg liturgicznych oraz powszechne stosowanie tortur i egzekucji wobec chrześcijan; według starożytnych podań przy budowie słynnych term Dioklecjana w Rzymie zginęło 40 tysięcy chrześcijan. Żona i córka Dioklecjana były chrześcijankami i zostały zgładzone na rozkaz cesarza Licyniusza.

25.02.1686 - zmarł w Wittenberdze ks. Abraham Calov, teolog i polemista luterański pochodzący z Morąga na Warmii, gdzie urodził się 16 kwietnia 1612 r. Po studiach w Królewcu i Rostocku, od 1639 r. był profesorem teologii w Królewcu, a od 1643 r. rektorem gimnazjum w Gdańsku i czynnym duchownym tamże. Jego rozległa wiedza sprawiła, że uczestniczył w Colloquium Charitativum w Toruniu, prezentując tam ortodoksyjnie luterańską postawę. Od 1650 r. był profesorem teologii w Wittenberdze, zyskując nie tylko szacunek i uznanie, ale również ogromną popularność. Ks. Calov zdecydowanie bronił zasad luteranizmu, występując przeciwko katolicyzmowi, kalwinizmowi i prądom unijnym w luteranizmie, zdecydowanie występował też przeciwko antytrynitaryzmowi reprezentowanemu przez socynian. Wśród jego wielu dzieł, mających ogromne znaczenie dla poznawania rozwoju myśli teologicznej w luteranizmie, do zasadniczych należy dwunastotomowe Systema locorum theologicorum, zawierające wykład zasad dogmatycznych Kościoła luterańskiego.

25.02.1880 – w Boll koło Göppingen w Badenii zmarł ks. Johann Christian Blumhardt starszy, teolog i kaznodzieja, wielki duszpasterz ubogich i chorych. Urodził się 16 lipca 1805 r. w Stuttgarcie, w rodzinie rzemieślniczej żyjącej w duchu pietyzmu, studiował w Tybindze i po kilkuletniej pracy w domu misyjnym w Bazylei, od 1838 r. przez czternaście lat był pastorem w Möttlingen (Wirtembergia), które stało się w tym okresie ośrodkiem ruchu pokutnego. W 1852 r. ks. Blumhardt zakupił dla chorych źródła wód siarczanych w miejscowości kuracyjnej Boll, gdzie objął urząd pastora. Uważa się Blumhardta za prekursora ewangelickiej teologii nadziei, a głoszone przez niego nauki, głęboko osadzone w Biblii, wywarły znaczący wpływ na poglądy eschatologiczne Karla Bartha.

26.02.1529 - Sejm Rzeszy w Spyrze: cesarz i książęta katoliccy przeprowadzili większością głosów szereg uchwał, które miały przeszkodzić szerzeniu się nauki Lutra i zmierzały do ostatecznego zwyciężenia Reformacji. W uroczystym proteście, złożonym przeciwko postanowieniom sejmu, ewangelicy napisali m.in.: "Ufni w pomoc Bożą, zamyślamy pozostać przy tym, że ma być głoszone tylko czyste Słowo Boże, Ewangelia Święta, Stary i Nowy Testament na podstawie ksiąg biblijnych, i nic innego, co by im było przeciwne; albowiem one stanowią jedyną prawdę i niezawodny sprawdzian w nauce i w życiu chrześcijańskim, a trzymając się ich nikt nie zbłądzi, lecz ostoi się mocom piekielnym". Ten właśnie protest sprawił, że ewangelikom nadano przezwisko "protestantów".

26.02.1894 - zmarł w Wiśle Bogumił Hoff, etnograf i bliski współpracownik Oskara Kolberga. Urodził się w 1829 r. w Kaliszu w rodzinie miejscowego pastora ewangelickiego. Po powstaniu styczniowym, w którym uczestniczył, przebywał w Wielkopolsce organizując tam m.in. polskie życie kulturalne. Wydalony z Prus mieszkał i pracował w miejscowościach należących do zaboru austriackiego, m.in. w Cieszynie, Przemyślu i Krakowie. Przez cały czas zajmował się etnografią, m.in. rejestrując na licznych akwarelach i szkicach stroje ludowe. Od 1880 r. przybywał corocznie do Wisły na leczenie, osiadając tu ostatecznie w 1892 r. W 1888 r. opublikował dzieło Lud cieszyński, jego właściwości i siedziby, jest również autorem powieści Imko Wisełka.

26.02.1969 - w Bazylei zmarł Karl Jaspers, filozof i psychiatra, jeden z twórców egzystencjalizmu. Po studiach w zakresie prawa, medycyny i psychologii, Jaspers od 1919 r. był profesorem psychologii na uniwersytecie w Heidelbergu, w 1922 r. obejmując tam katedrę filozofii. W 1937 r. został pozbawiony prawa nauczania przez hitlerowców i odzyskał je dopiero w 1945 r. W 1948 r. objął katedrę filozofii na uniwersytecie w Bazylei. Egzystencjalizm Jaspersa miał charakter głęboko teistyczny, był on człowiekiem głęboko wierzącym. To teistyczne rozumienie egzystencjalizmu, wskazywanie na Boga i podkreślanie faktu, że przez Boga człowiek obdarowany jest wolnością, sprawiło, że myśl filozoficzna Jaspersa i jego teistyczny egzystencjalizm zamknął się w granicach teologii protestanckiej.

27.02.1647 - w Lesznie zmarł ks. Johannes Heermann (wg innych źródeł 17 lutego), luterański duchowny, poeta i pisarz. Urodził się 11 października 1585 r. w Rudnej koło Głogowa na Śląsku, po studiach na uniwersytecie w Strassburgu powrócił na Śląsk i został pastorem w Chobieni k. Głogowa. Pogarszający się stan zdrowia sprawił, że w 1638 r. złożył urząd pastora i przeniósł się do Leszna, gdzie zajął się pracą literacką i zaprzyjaźnił z Janem Amosem Komeńskim. Pierwszy zbiór poetyckich modlitw wydał w 1609 r., jeszcze jako uczeń gimnazjum książęcego w Brzegu. Zbiory jego kazań wydawane były m.in. w Jenie, Berlinie, Norymberdze, Magdeburgu i Görlitz, jego pieśni religijne o charakterze pietystycznym ukazywały się nie tylko w odrębnych zbiorach, ale weszły do praktycznie wszystkich ewangelickich śpiewników kościelnych. Ks. Johann Heermann jest jednym z najznakomitszych twórców luterańskich pieśni religijnych.

28.02.1551 - zmarł w Cambridge ks. Martin Bucer, wybitny ewangelicki teolog i reformator. Urodził się 11 listopada 1491 r. w Schlettstadt w Alzacji. Odbywając studia teologiczno-filozoficzne w Heidelbergu, zetknął się z Lutrem i Reuchlinem. W 1518 r. uczestnicząc w dyspucie heidelberskiej opowiedział się za nauką Lutra. W Straßburgu zdecydowanie opowiedział się za Reformacją i głoszone przez niego kazania doprowadziły do powszechnego przyjęcia ewange-licyzmu w mieście. Po śmierci Zwingliego w 1531 r. stał się faktycznym przywódcą Kościołów reformo-wanych w Szwajcarii i w południowych Niemczech. Wywarł duży wpływ na kształtowanie się doktryny kalwińskiej, jednakże działał na rzecz zjednoczenia różnych nurtów Reformacji. Na zaproszenie arcybiskupa Cranmera udał się do Anglii, gdzie został profesorem teologii w Cambridge, wpływając na sformułowanie i rozwój doktryny anglikańskiej. Ks. Martin Bucer jest uważany za jedną z czołowych postaci Reformacji; niewątpliwie jest współtwórcą anglikanizmu i jednym z prekursorów purytanizmu.

29.02.1528 – zginął na stosie ks. Patrick Hamilton, reformator Anglii i Szkocji. Urodzony około 1504 r., studiował w Paryżu i Lowanium (Louvain); w 1526 r. przyjął święcenia kapłańskie. Ponieważ wygłaszane przez niego w St. Andrews (Szkocja) kazania nosiły w sobie elementy nauki reformacyjnej, został przez arcybiskupa Beaton zawieszony w pełnieniu funkcji kaznodziejskich. Wyjechał wówczas do Niemiec i tam w Wittenberdze poznał Lutra i Melanchtona. Kiedy w 1527 r. powrócił na Wyspy Brytyjskie, odważnie głosił Ewangelię i wziął udział w dyspucie teologicznej na uniwersytecie w St. Andrews. Za głoszenie poglądów niezgodnych z obowiązującą doktryną, chociaż wspieranych dowodami z Pisma Świętego, został zaaresztowany, oskarżony o herezję i po krótkim procesie skazany na śmierć przez spalenie na stosie. Męczeńska śmierć ks. Patricka Hamiltona miała poważny wpływ na dalszy gwałtowny rozwój Reformacji w Szkocji.

01.03.1457 - powstała Jednota Braterska (Unitas Fratrum), chrześcijańska wspólnota religijna, wywodząca się z dążeń reformatorskich powiązanych z radykalnym nurtem husytyzmu w południowo-wschodnich Czechach. Założycielem tej wspólnoty był Řehoř Krajči, a miejscem pierwszych zebrań - Kunwald pod Žamberkiem. Prowadzono tu wspólne życie oparte na zasadach ewangelicznych, akcentując równość społeczną i ograniczenie potrzeb do najbardziej niezbędnych. W 1467 r. ruch przekształcił się w organizację o charakterze eklezjalnym i około 1500 r. liczył około 100 tys. wyznawców w ponad 1500 ośrodkach. Bezustannie prześladowani, zwłaszcza pod koniec pierwszej połowy XVI wieku, emigrowali udając się do Prus lub osiedlając się w Wielkopolsce, znaczna część przeniosła się na Morawy, gdzie z początkiem XVII wieku, na mocy dekretu tolerancyjnego cesarza Rudolfa II z 1609 r., uzyskali możliwość działania.

2.03.1791 - zmarł ks. John Wesley, duchowny anglikański, jeden z przywódców wielkiego ruchu przebudzeniowego o charakterze pietystycznym, jaki ogarnął w XVIII w. Wyspy Brytyjskie i kolonie angielskie. Urodził się w 1703 r. w rodzinie pastorskiej w Epworth. Zwracał uwagę na praktyczną religijność połączoną ze starannym spełnianiem praktyk religijnych i tzw. uczynków pobożności (wspieranie ubogich, opieka nad chorymi, odwiedzanie uwięzionych), co wiązało się z jego udziałem w tzw. "klubie świętych", zrzeszającym studentów teologii poważnie traktujących swoje powołanie. Powszechnie kpiono z tych młodych teologów, nazywając ich pogardliwie "metodystami" (że niby wynaleźli metodę zbawienia). Wesley, któremu często odmawiano prawa wygłaszania kazań w kościołach, wygłaszał kazania pod gołym niebem, przemawiając do setek i tysięcy słuchaczy. Obliczono, że wygłaszał przeciętnie osiemset kazań w ciągu roku. Również wiele pisał i publikował. Poza kazaniami jest autorem licznych pism budujących i polemicznych, komentarzy biblijnych, a także do dziś popularnych Not do Nowego Testamentu. Z powoływanych przez Wesleya stowarzyszeń metodystycznych składających się z ludzi, którzy przeżyli osobiste nawrócenie i praktykowali życie zgodne z Ewangelią, z czasem, po odseparowaniu się od Kościoła Anglii, powstał Kościół Ewangelicko-Metodystyczny.

3.03.321 - niedziela została przez cesarza Konstantyna Wielkiego ogłoszona państwowym dniem świątecznym.

3.03.1706 - w Norymberdze zmarł Johann Pachelbel, wybitny niemiecki kompozytor i organista-wirtuoz, pedagog, bezpośredni poprzednik kunsztu Jana Sebastiana Bacha, twórca wielu znakomitych dzieł organowych i klawesynowych, licznych utworów wokalno-instrumentalnych i innych. Urodzony 1 września 1653 r. w Norymberdze, studiował w Regensburgu i później w Altdorf (Szwajcaria), gdzie również rozpoczął pracę. Był później organistą w Wiedniu, Eisenach, Erfurcie i Stuttgarcie, następnie w Gotha, a od 1695 r. w swym rodzinnym mieście. Uważany jest za jednego z najznakomitszych kompozytorów i organistów XVII wieku. Wysoko ceniono również jego mistrzowskie improwizacje.

6.03.1522 - powrót Lutra do Wittenbergi. Wydany przez cesarza edykt wormacki pozbawiał Lutra wszystkich praw; dotyczyło to również wszystkich zwolenników Reformatora. Fryderyk Mądry w tej sytuacji ukrył Lutra na zamku Wartburg pod Eisenach. Luter dokonał tam przekładu Nowego Testamentu na język niemiecki, przetłumaczył również niektóre Psalmy, napisał kilka traktatów i podjął pracę nad postyllą. Tymczasem ruch reformacyjny rozwijał się, nie zawsze przybierając pożądane formy. Ze Zwickau przybyli do Wittenbergi tzw. prorocy, którzy twierdzili, iż prowadzeni są przez Ducha Świętego, przepowiadali przyszłość i głosili, że chrzest dzieci jest dziełem szatańskim. Doprowadzili do rozruchów, których nikt nie był w stanie uśmierzyć. W tej sytuacji Luter postanowił poświęcić własne bezpieczeństwo i wbrew zakazowi elektora saskiego opuścił Wartburg i przybył do Wittenbergi. Przez tydzień głosił kazania, w oparciu o Słowo Boże wykazując błędy i nadużycia nowochrzczeńców ze Zwickau. Mocą Słowa Bożego pokonał fałszywych proroków i w Wittenberdze zapanował spokój. Luter odwiedził również z podobnym skutkiem inne miejscowości, gdzie zwickauscy "prorocy" podburzali lud.

6.03.1984 - zmarł ks. Martin Niemöller. Urodzony w 1892 r., podczas pierwszej wojny światowej był dowódcą łodzi podwodnej. Przeżycia wojenne sprawiły, że postanowił zostać duchownym. W 1933 r. zorganizował Pfarrernotbund (związek samopomocy księży), a w 1934 r. pierwszą grupę Bekennende Kirche (Kościoła Wyznającego), organizację Kościoła luterańskiego opozycyjną wobec reżimu hitlerowskiego. Za swoją działalność był więziony w obozach koncentracyjnych w Sachsenhausen i Dachau. Po wojnie czynnie włączył się w życie kościelne. Od 1947 r. stał na czele Kościoła ewangelickiego w Hessen-Nassau, od 1961 r. był jednym z przewodniczących Światowej Rady Kościołów.

7.03.1274 - w klasztorze cystersów w Fossanuova obok Sonnino zmarł Tomasz z Akwinu, podążający na sobór w Lyonie. Urodzony w 1225 r. na zamku Roccasecca koło Akwinu, jako piętnastoletni młodzieniec został dominikaninem. Uczył się w Paryżu, Rzymie i u Alberta Wielkiego w Kolonii. Jego filozofia i teologia kształtowały się pod dużym wpływem filozofii Arystotelesa, stąd też odznaczają się dużym empiryzmem, wychodzącym z doświadczenia zmysłowego, oraz racjonalizmem w poprawnym dowodzeniu logicznym.

7.03.1804 - powstało Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne, zajmujące się upowszechnianiem oryginalnych tekstów Biblii i jej przekładów. Duży wpływ na powstanie Towarzystwa miało przebudzenie religijne w XVIII w. Od początku Towarzystwo Biblijne miało charakter ekumeniczny i międzynarodowy. Oddział polski Towarzystwa powstał w Warszawie już w 1816 roku.

7.03.1937 - zmarł ks. Rudolf Karl Ludwig Otto, wybitny niemiecki teolog ewangelicki, historyk i psycholog religii. Urodzony 25 września 1869 r., w latach 1904-1914 był profesorem w Getyndze, od 1915 r. wykładał we Wrocławiu, a od 1917 r. w Marburgu, gdzie z jego inicjatywy powstały Marburskie Zbiory Religijne oraz słynna biblioteka religioznawcza. Otto był również inicjatorem odnowy liturgii luterańskiej.

8.03.1920 - w Giessen zmarł Wilhelm Bousset, egzegeta protestancki. Urodzony 3 września 1865 r. w Lubece, po studiach teologicznych uzyskał docenturę na uniwersytecie w Getyndze. Należał do twórców tzw. szkoły historii religii. Zajmował się krytyką Nowego Testamentu i literatury pierwotnego chrześcijaństwa. Od 1916 r. był profesorem Nowego Testamentu na uniwersytecie w Giessen. Jego najważniejsze dzieła, to: Jesu Predigt in ihrem Gegensatz zum Judentum (1892), Die Religion des Judentums im neutestamentlichen Zeitalter (1903), Kyrios-Christos (1913) i Jesus der Herr (1916).

12.03.604 – w Rzymie zmarł Grzegorz I Wielki, jeden z czterech wielkich doktorów Kościoła Zachodniego. Urodził się ok. 540 r. w rodzinie senatorskiej Anici, otrzymał staranne wykształcenie, od 572 r. był prefektem Rzymu. Przeżycia wewnętrzne skłoniły go do zrezygnowania z kariery politycznej i wyrzeczenia się majątku, poświęcenia się modlitwie i gruntownego studium Pisma Świętego. W 590 r. lud Rzymu obrał go biskupem. W swym nauczaniu akcentował, że Biblia jest Słowem Bożym, w którym Duch Święty przekazuje ludziom swą prawdę, aby nauczyć ich życia według Ducha, stąd też Pismo Święte ukazuje każdemu wierzącemu drogę ku Bogu. W pismach apologetycznych Grzegorz Wielki wykazywał, że Bóg objawił się w Jezusie Chrystusie, w którym dokonał zbawienia. Jezus jest najwyższym świadkiem objawienia eschatologicznego i najważniejszą podstawą wiary; wierzymy bowiem ze względu na Niego i dzięki Niemu, bowiem jest On prawdomówny i Święty, jest jedynym Pośrednikiem między Bogiem a człowiekiem, wzorem osobowym oraz prawdziwym Nauczycielem ludzi i narodów; w Nim chrześcijaństwo znajduje swe pełne usprawiedliwienie.

13.03.1913 - zmarł w Warszawie Walery Przyborowski, powieściopisarz, dziennikarz i historyk. Urodził się w 1845 r. w Domaszowicach koło Kielc, w rodzinie nauczyciela, byłego księdza katolickiego, który dokonał konwersji na luteranizm. Uczestniczył w powstaniu styczniowym, po którego upadku był przez kilka miesięcy więziony przez władze carskie. Po studiach na Wydziale Filozoficzno-Historycznym w warszawskiej Szkole Głównej współpracował z różnymi czasopismami, w latach 1885-1886 redagował pismo "Chwila". Po 1900 r. był nauczycielem gimnazjalnym w Radomiu, gdzie uczył historii. Jako powieściopisarz debiutował w r. 1869. Opublikował również kilka ważnych prac historycznych dotyczących powstania styczniowego: Historja dwóch lat 1861/62 (1892-96), Ostatnie chwile powstania styczniowego (1887-88), Dzieje 1863 r. (1897). Ogromną popularność zyskały mu powieści historyczno-przygodowe dla młodzieży (publikowane często pod pseudonimem Zygmunt Lucjan Sulima), które przypominały wydarzenia narodowej historii i budziły świadomość narodową, m.in.: Bitwa pod Raszynem (1881), Szwoleżer Stach (1900), Szwedzi w Warszawie (1901), Upiory (1902), Noc styczniowa (1903), Rycerz bez skazy i trwogi (1913).

20.03.1568 - w Tapiawie koło Królewca zmarł książę Albrecht Hohenzollern, ostatni wielki mistrz zakonu krzyżackiego i pierwszy książę pruski. Urodził się 17 maja 1490 r. w Ansbach we Frankonii, staranne wykształcenie religijne i humanistyczne zdobył na dworze arcybiskupa Kolonii. W 1511 r. został przyjęty do zakonu krzyżackiego i w tym samym roku został wybrany wielkim mistrzem. Państwo krzyżackie przeżywało wówczas poważne problemy wewnętrzne, pogłębione przegraną w 1521 r. wojną z Polską. Rozmowy z ks. Marcinem Lutrem doprowadziły do projektu utworzenia dziedzicznego państwa pruskiego w oparciu o luteranizm. W 1522 r. Albrecht, pod wpływem wysłuchanych w Norymberdze kazań Andreasa Osiandera, przyjął naukę Lutra. Na mocy układu krakowskiego z kwietnia 1525 r. Albrecht otrzymał od króla Zygmunta Starego Księstwo Pruskie jako lenno dziedziczne. Na bazie luteranizmu Albrecht stworzył nową organizację administracyjną, polityczną i religijną państwa, tzw. Landeskirchentum. Luteranizm przyjmował się w Prusach niesłychanie szybko. Książę Albrecht miał w tym wielki udział, przede wszystkim ze względu na osobiste zaangażowanie w organizowanie działalności kościelnej poprzez normowanie liturgii, tworzenie pieśni religijnych, modlitw i rozmyślań, również wizytowanie parafii i udział w dyskusjach teologicznych. Wielkie znaczenie dla rozwoju nauki reformacyjnej miało erygowanie uniwersytetu w Królewcu na mocy dekretu Zygmunta Starego z 1544 roku; dekret ten obdarzał nową uczelnię tymi samymi prawami, jakie posiadała Akademia Krakowska. Książę Albrecht wywarł ogromny wpływ na rozwój Reformacji w Polsce i na Litwie: w Królewcu nie tylko drukowano pierwsze polskie dzieła reformacyjne, ale tu ukazał się jeden z pierwszych przekładów Nowego Testamentu, tu kształcili się przyszli duchowni luterańscy, tu również zdobywali wiedzę przyszli luminarze polskiej kultury.

21.03.1549(?) - zmarł na Warmii ks. Nikolaus Decius, duchowny luterański. Urodzony ok. 1485 r. w Hof, studiował w Lipsku, wstąpił do zakonu benedyktynów i od 1515 r. był duszpasterzem przy klasztorze benedyktynek w Steterburgu (Brunszwik). Tam stał się zwolennikiem Reformacji, w 1523 r. odbył studia w Wittenberdze i w następnym roku został skierowany przez ks. Marcina Lutra jako kaznodzieja do Szczecina, wydatnie przyczyniając się tam do wprowadzenia luteranizmu. W 1527 r. przeniósł się do Prus Książęcych, a w 1540 r. został powołany przez księcia Albrechta Pruskiego (Hohenzollerna) na urząd kaznodziei nadwornego. Pracował również wśród osiadłych pod Elblągiem wyznawców Kościoła Reformowanego z Niderlandów. Skomponował szereg pieśni religijnych, w warstwie muzycznej nawiązujących do popularnych melodii ludowych. Jest również autorem dzieła Summula doctrinarum Jhesu Christi ex Codice Matthei, wydanego w 1521 r. w Brau.

27.03.1328 – zmarł w Kolonii Mistrz Eckhart, filozof i teolog, twórca nadreńskiej szkoły duchowości. Urodzony w roku 1260 w Hochheim, po wstąpieniu do zakonu dominikanów studia teologiczne odbył w Paryżu i Kolonii. W pracy duszpasterskiej posługiwał się przede wszystkim językiem niemieckim. Oskarżony o herezję, odwołał się do papieża, który potępił 17 tez Eckharta, a 11 uznał za podejrzane. Eckhart przyczynił się do odrodzenia życia duchowego w krajach niemieckich, przede wszystkim w Nadrenii, wywarł wielki wpływ na Taulera i Henryka Suzo, a wiele jego myśli było inspiracją dla późniejszych pisarzy okresu Reformacji.

30.03.1858 - w Berlinie zmarł ks. Johannes Evangelista Goßner, kaznodzieja i wybitny działacz misyjny. Urodzony 14 grudnia 1773 r. w Hausen (Szwabia), w 1796 r. otrzymał święcenia kapłańskie i do 1811 r. pracował jako duchowny katolicki. Nawiązał kontakt z grupą przebudzeniową działającą w Bawarii i z Brytyjskim i Zagranicznym Towarzystwem Biblijnym. Wydalony z Bawarii, od 1820 r. działał w Petersburgu, po wydaleniu stamtąd osiadł w 1824 r. w Königshain (Działoszyn) na Śląsku. Tu w 1826 r. przystąpił do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego. Od 1829 r. opiekował się wspólnotą Braci Morawskich w Berlinie. W 1836 r. założył Goßner-Missionsgesellschaft, do dziś działające towarzystwo misyjne, przygotowujące przyszłych misjonarzy i wysyłające ich na misje. W 1837 r. wysłano pierwszych misjonarzy do Australii, następnie do Nowej Gwinei, Indonezji, Ameryki Południowej i Indii, gdzie w 1919 r. powstał autonomiczny luterański Kościół. Po drugiej wojnie światowej siedzibą misji jest Moguncja (Mainz).