Jubileuszowe znaleziska w Włocławku
Mijający rok (2009) był dla parafi we Włocławku okresem wzmożonych wysiłków związanych z pracami remontowymi w kościele oraz budynku plebanii. Dzięki wsparciu Urzędu Miasta Włocławka oraz BPiGA możliwym było, po blisko 40 latach (po raz czwarty w historii), przeprowadzenie generalnego remontu wnętrza kościoła. I jak to czasem bywa, remont pozwolił na odkrycie wielu historycznych „niespodzianek” związanych z przeszłością parafii.
Prezydent Włocławka Andrzej Pałucki i ks. proboszcz Michał Walukiewicz
Podczas prac przygotowawczych odkryto oryginalne inskrypcje znajdujące się na powierzchni chrzcielnicy. Wykonana z jednolitej bryły piaskowca, na cementowym postumencie, nosi ona na zewnętrznej stronie misy napis w jęz. niemieckim: Lasset die Kindlein zu mir kommen und wehret ihnen nicht Mark 10,14 („Pozwólcie dzieciom przychodzić do mnie i nie zabraniajcie im – Ew. Marka 10,14”). Najprawdopodobniej po wojnie, kiedy bano się utożsamiania ewangelików z Niemcami, ukryto ta inskrypcję pod grubą warstwą gipsu i olejnej farby. Ale jak pokazuje historia - Boże Słowo, choćby i najgłębiej ukryte, zasłonięte i niewidoczne dla oczu zawsze znajdzie sposób do działania i ukazania się w pełnym świetle.
Kolejna niepodzianka kryła się na tylniej ścianie ołtarza. Dzięki ustawionym do malowania rusztowaniom, udało się odczytać zapiski poprzednich ekip malarskich z lat 1881, 1921 i 1971. Dzięki nim wiemy kto i kiedy dokonywał prac remontowych w kościele. (W sytuacji gdy nieznany jest los wszelkich przedwojennych archiwów parafialnych są to jedyne informacje dotyczące przeszłości budynku kościoła).
wnętrze kościoła po remoncie
Na poddaszu kościoła – podczas prowadzonych prac porządkowych znaleziono ponad sto zabytkowych tabliczek nagrobnych z połowy XIX wieku. Są one pozostałością po włocławskich ewangelikach z czasu powstawania i rozwoju tutejszej parafii. Epitafia wykone w trzech różnych wzorach z wytłaczanej blachy w srebrnym lub złotym kolorze wieńczy łaciński napis GLORIA DEO. Po ich oczyszczeniu i konserwacji, zawisną w przykościelnej kaplicy (dawnej kaplicy przedpogrzebowej) w utworzonym dla ich potrzeb lapidarium.
Największą niespodzianką i zaskoczeniem był jednak powrót do parafii, po wielu dziesiątkach lat, oryginalnej pieczęci kościelnej. Dziś, nieznane są jej dokładne losy. Najprawdopodobniej w trakcie wojny, lub tuż po jej zakończeniu (gdy budynek plebanii był zajęty przez ludność cywilną), trafiła ona w prywatne ręce, a później do archiwum parafialnego Parafii pw. Wszystkich Świętych we Włocławku (klasztor oo. Franciszkanów). Dzięki uprzejmości obecnego Gwardiana Zakonu – o. Mariusza Dębińskiego możliwym stał się jej powrót do pierwotnych właścicieli. Okrągła pieczęć, nosi na obwodzie łaciński napis:
SIGILLUM ECCLES. EVANGEL.
VLOCLAVIENSIS - MDCCCXXIX
czyli:
PIECZĘĆ KOŚCIOŁA EWANGELICKIEGO
WE WŁOCŁAWKU – 1829
W środku pieczęci znajduje się wizerunek baranka ze sztandarem oraz znak krzyża – jako symbol Zmartwychwstałego Chrystusa (być może w planach powstającej wówczas parafii było nadanie jej imienia Zmartwychwstania Pańskiego?).
Znamienną rzeczą jest data – 1829 roku. To właśnie wtedy, 05.11.1829r. – (a więc równo 180 lat temu!), Komisja Rządowa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego oraz Komisja Województwa Mazowieckiego zatwierdziły powstanie Parafii Ewangelickiej we Włocławku. W sytuacji gdy nie wiemy dokąd trafiły oryginalne elementy wyposażenia kościoła, ta pieczęć jest jedynym posiadanym przez nas dzisiaj symbolem naszej przeszłości. W roku naszego pięknego jubileuszu, 180-lecia parafii, takie znalezisko nabiera szczególnego znaczenia!
Po zakończeniu wszystkich prac cieszymy się, że nasz kościół może być ponownie piękną wizytówką nie tylko naszej małej, diasporalnej (niespełna 100-osobowej) społeczności, ale stanowić może w przyszłości miejsce wielu spotkań, koncertów i innych przedsięwzięć, które budować będą dobrą, ekumeniczną i otwartą atmosferę w społeczeństwie miasta Włocławka i jego okolic (od przyszłego roku kościół zostanie na stałe otwarty dla zwiedzających).
Przed nami jeszcze wiele wyzwań związanych m.in. z restauracją kościelnych organów (19-to głosowy instrument pochodzący z renomowanej firmy Schlag und Söhne ze Świdnicy został poważnie uszkodzone przez wojska radzieckie po ich wkroczeniu do Włocławka i do dzisiejszego dnia jest zdekompletowany - brak w nim blisko 800 piszczałek). Ale skoro nasi ojcowie wiary jako swój herb i przewodni symbol umieścili na kościelnej pieczęci znak Zmartwychwstałego Chrystusa, możemy wierzyć i mieć nadzieję, że z Jego pomocą i błogosławieństwem przezwyciężymy wszelkie trudności. Bo przecież i do nas wypowiedział On słowa swojej pociechy: Nie bój się, maleńka trzódko! Gdyż upodobało się Ojcu waszemu dać wam Królestwo (Łk 12,32).
-----------------------------------------
Pierwsi ewangelicy pojawili się we Włocławku pod koniec XVIII wieku. Byli to głównie osadnicy niemieccy wywodzący się z Prus. Dla odprawiania nabożeństw przekazano im mały, drewniany kościółek św. Wojciecha pochodzący z 1600 roku. Pierwsze nabożeństwo odprawiono w nim 31 maja 1821 r. Samodzielną parafię utworzono w roku 1829, natomiast w latach 1830/31 wybudowano plebanię.
Pierwszym proboszczem parafii był ks. Juliusz Adolf Teodor Ludwig (późniejszy proboszcz parafii w Warszawie, a następnie Generalny Superintendent Kościoła Ewangelicko Augsburskiego).
W roku 1850 Fryderyk Wilhelm Cords, dziedzic dóbr Siewiersk zapisał w testamencie swój majątek na budowę nowego kościoła, szkoły i szpitala ewangelickiego (domu opieki). Kościół wybudowano w latach 1877-1881. Jest to budowla ceglana, neogotycka, wzniesiona według planów budowniczego gubernialnego Franciszka Tournelle. Uroczystego jej poświęcenia w dniu 25 października 1881 r. dokonał Superintendent diecezji płockiej – ks. Ignatius Karol Wilhelm Boerner.
