Wstęp i przekład z języka łacińskiego

dr Paweł Matwiejczuk

 

Zbliżająca się okrągła rocznica wystąpienia Marcina Lutra skłania by, zadać pytanie czym była Reformacja? Z całą pewnością była odpowiedzią na poważny deficyt Słowa Bożego, powrotem do ewangelicznego orędzia zwiastowanego w sposób zrozumiały wszystkim ludziom bez najmniejszego wyjątku. Wreszcie była powrotem do Biblii jako jedynego i pierwszorzędnego źródła teologii.

 

Czy zatem pamiątka Reformacji to święto ku czci samego Lutra? To w zasadzie wdzięczne wspomnienie wszystkich uczonych i pobożnych ludzi, którzy pięć wieków temu podjęli wyzwanie i podążyli drogą szczególnej zażyłości ze Słowem Bożym.

 

Wśród bezpośrednich współpracowników Reformatora na plan pierwszy wybija się postać Filipa Melanchtona (1497-1560). Wybitny filolog klasyczny, pedagog, reformator, teolog ewangelicki oraz autor Wyznania augsburskiego i jego Obrony jest w Polsce prawie zupełnie nieznany mimo, że był on frontmanem Reformacji. Gdy Luter został ogłoszony banitą Filip Melanchton wziął na siebie ciężar udziału w sejmach, zjazdach książąt, w trudnych negocjacjach z papistami, obozem cesarskim czy zwaśnionymi zwolennikami reformy Kościoła. Jego działania cechowała otwartość, pragnienie pojednania i kompromisu, co czyniło zeń wytrwałego szermierza idei powszechnej zgody między mocno poróżnionymi chrześcijanami XVI-wiecznej Europy.

 

Melanchton był również przyjacielem Polski i Polaków. Ogromnie cenił nasz kraj i często w swojej korespondencji wyrażał się z uznaniem o Polsce, którą nazywał murem chrześcijańskiej Europy i tarczą chroniącą Zachód przez zagrożeniem tureckim i tatarskim. Spośród korespondencji liczącej 9 tysięcy listów znane jest dziś ponad dwadzieścia, które adresowane były do znanych Polaków: króla Zygmunta II Augusta, hetmana Jana Tarnowskiego, księcia Mikołaja Radziwiłła „Czarnego”, Jana Łaskiego i innych. Wspomniana korespondencja jest obecnie przedmiotem moich badań naukowych. Listy do możnowładców litewskich, korespondencja z Janem Łaskim i dwa listy Do polskiego szlachcica w przekładzie i opracowaniu ukazały się na łamach „Gdańskiego Rocznika Teologicznego” i zostały złożone do druku w redakcji „Rocznika Teologicznego” Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie.

 

W perfekcyjny sposób Melanchton godził rolę reformatora i wybitnego człowieka Odrodzenia. Śmiem twierdzić, że po śmierci Erazma z Rotterdamu (zm. 1536) stał się on pierwszym humanistą i najwybitniejszym umysłem renesansowej Europy.

 

Oprócz dzieł teologicznych i komentarzy do literatury starożytnej pisał także postylle, które zajmują dwa tomy Corpus Reformatorum. Przełożony z łaciny tekst, który posiada własny tytuł poważyłem się nazwać Postyllą belferską, bowiem w doskonały sposób oddaje ona charakter oraz ducha rektora Uniwersytetu w Wittenberdze. Widać w niej nie tylko radość kościelnego święta przeżywanego w akademickiej wspólnocie, ale też intelektualny horyzont autora i jego głęboką profesorską troskę o dobre wychowanie i gruntowne wykształcenie studiującej młodzieży. Jest rzeczą znamienną, że postylla zawiera także ciekawe refleksje i definicje starotestamentalnego charyzmatu proroka, oraz urzędów i posług kościelnych: apostoła, ewangelisty, doktora i pastora.

 

W świetle renesansowej postylli przygotowanie do świętowania pamiątki Reformacji zacząć wypada w sposób bezobrzędowy już dziś, traktując je jako nasz osobisty powrót do źródeł:

 

– do Biblii,

 

– do teologii Lutra i Melanchtona,

 

– do poprzedzającego rok 1517 historycznego i intelektualno-duchowego dziedzictwa Kościoła łacińskiego: Ojców Kościoła, czasów katedr, scholastycznych dystynkcji i żywotów świętych ze Złotej legendy,

 

– do antycznej kultury Grecji i Rzymu.

 

Czy bez mitologii, Biblii i żywotów świętych naprawdę można bezbłędnie pojąć, odczytać i zrozumieć ikonograficzny kod malarstwa europejskiego? Z całą pewnością nie! Bez zgłębiania w historyczne i kulturowe dziedzictwo pogańskiej i chrześcijańskiej Europy początki Reformacji staną się anemicznie bezkrwiste i pozbawione należnego kolorytu.

 

Ad fontes! Do źródeł Siostry i Bracia!

 

Serdecznie dziękuję Pani Prof. dr hab. Almut Buess za uwagi językowe dotyczące staroniemieckiego. Panu Prof. dr hab. Igorowi Kąkolewskiemu za wskazówki translatorskie i Panu Redaktorowi Dariuszowi Brunczowi za pomoc w przekładzie niemieckojęzycznych inkluzji występujących w tekście.

 

Pełny tekst postylli dostępny na stronie Dekady Reformacji

Zobacz także

• Wiadomości z Polski
• Wiadomości z zagranicy
• Wydarzenia parafialne
• Zapowiedzi wydarzeń
• www.bik.luteranie.pl