Tezy do społecznego projektu ustawy o cmentarzach i pochówkach
Pod hasłem: „Chrońmy cmentarze” trwają do końca marca 2021 r. konsultacje tez do społecznego projektu ustawy o cmentarzach i pochówkach.
Tezy przygotował zespół ds. Ustawy o cmentarzach i pochówkach, który powstał w ramach Inicjatywy (Nie)zapomniane cmentarze, a konsultacje społeczne ruszyły w styczniu 2021 r. (link: https://mamzdanie.org.pl/apex/f?p=600:301::::RP:P301_ID:601&cs=1DbLtM8BJFzU8GOlZfZx2CDeV1L4).
Obecnie obowiązujące przepisy nie uwzględniają ważnych aspektów związanych z ochroną przed dewastacją starych cmentarzy i miejsc pochówku. Kupując działkę rekreacyjną można stać się, bez swojej wiedzy i woli, właścicielem starego cmentarza. Zdarza się, że po zakupie terenu pod zabudowę, na którym znajduje się cmentarz, usuwane są spychaczem nagrobki lub ludzkie szczątki. Planowana ustawa ma ten proceder uniemożliwić.
Sprzedawać będzie można tylko tereny pocmentarne, to znaczy takie, z których zostały ekshumowane szczątki osób tam pochowanych. Istniejące zaś cmentarze i zabytkowe nagrobki zostaną objęte prawną ochroną i opieką ze strony organów państwa, jednostek samorządowych i związków wyznaniowych. Postuluje się też wprowadzenie obowiązku przygotowania transparentnej i dostosowanej do gminy taksy pogrzebowej (także w stosunku do cmentarzy wyznaniowych), ustalanej w oparciu o mierzalny wskaźnik (na przykład średnią wynagrodzenia w gminie) oraz wprowadzenie obowiązku podawania do publicznej wiadomości cenników usług cmentarnych.
Kolejnym aspektem projektu jest wprowadzenie do polskiego prawa możliwości pochówków ekologicznych. Ta forma zakłada, że zmarli grzebani są w biodegradowalnych (wykonanych z miękkiego drzewa, wikliny, kartonu) trumnach lub urnach. Cmentarze ekologiczne nie ingerują w lokalny krajobraz, a funkcje nagrobków pełnią oznaczenia w postaci krzewów, drzew, naturalnych kamieni.
Wypracowane tezy są aktualnie poddawane konsultacjom społecznym. Ich celem jest zebranie uwag i opinii oraz zainteresowanie jak najszerszego grona osób proponowanymi zmianami. Po zakończeniu konsultacji wszystkie zgłoszone uwagi będą zebrane i upowszechnione. Członkowie zespołu będą wdzięczni za wszelkie opinie, zarówno krytyczne, jak i pozytywne. Szerzej o konsultacjach na stronie Rzecznika Praw Obywatelskich: https://www.rpo.gov.pl/pl/content/chronmy-cmentarze-wez-udzial-w-konsultacjach
Inicjatywa (Nie)zapomniane cmentarze została utworzona przez grupę aktywistów w październiku 2020 r. Kontynuuje prace grupy roboczej, działającej przy Rzeczniku Praw Obywatelskich od listopada 2018 r. Obecnie w skład Inicjatywy wchodzą osoby reprezentujące niektóre Kościoły i związki wyznaniowe, organizacje zajmujące się dziedzictwem różnych wyznań i narodowości, pracownicy naukowi, konserwatorzy i opiekunowie zabytków, społecznicy, nauczyciele i studenci. Inicjatywa podejmuje działania na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego i dbałości o cmentarze, mogiły i groby zwłaszcza te niszczejące, zdewastowane, zapomniane przez lokalne władze i mieszkańców, sprzedawane jako działki rekreacyjne lub budowlane. Wynikiem aktywności grupy jest akcja „Godność nie umiera” (zainicjowana w październiku 2020 r.), w której przypomniano o szacunku dla miejsc pochowku ludzi różnych wyznań i narodowości oraz przekazano informacje o obyczajach związanych z oddawaniem czci zmarłym w różnych religiach i tradycjach. (więcej: https://www.rpo.gov.pl/pl/content/godnosc-nie-umiera-apel-ekumeniczny-i-poradnik-dla-wszystkich-przed-1-listopada). Akcji towarzyszył informator oraz filmy, w których wypowiadały się osoby, zainteresowane i poruszone tematem, m.in. Rzecznik Praw Obywatelskich, przedstawiciele Kościołów i związków wyznaniowych oraz społecznicy.
