Trudna misja biskupa wizytatora

1 grudnia 2018 roku ks. Pavlo Shvarts został wprowadzony w urząd biskupa wizytatora Niemieckiego Ewangelicko-Luterańskiego Kościoła Ukrainy (DELKU).

Uroczystość odbyła się w kijowskim kościele luterańskim św. Katarzyny i była ważnym momentem na trudnej drodze normalizacji sytuacji w DELKU. W nabożeństwie uczestniczył Biskup Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce ks. Jerzy Samiec. 

Nabożeństwu przewodniczył bp Alexander Scheiermann z Omska, zwierzchnik Kościoła Ewangelicko-Luterańskiego Uralu, Syberii i Dalekiego Wschodu, pełniący jednocześnie urząd przewodniczącego Rady Biskupów Ewangelicko-Luterańskiego Kościoła w Rosji i Innych Państwach (ELKRAS). Biskupowi Scheiermannowi asystował bp Jerzy Samiec, bp Pál Lackner z Kościoła Ewangelicko-Luterańskiego Węgier oraz bp Markus Schoch zwierzchnik Kościoła Ewangelicko-Luterańskiego Gruzji i Południowego Kaukazu. Liturgia odbywała się w trzech językach – ukraińskim, niemieckim i rosyjskim.

Jeszcze do niedawna DELKU był wzorem dla wszystkich Kościołów luterańskich regionu. Był Kościołem bardzo dobrze zorganizowanym i aktywnym na wielu obszarach. Stworzono dobra infrastrukturę, podstawy finansowe oraz dobrze funkcjonującą służbę misyjną i diakonijną. Nie zabrakło sprawdzonych przyjaciół. Wydawało się, że wszyscy dobrze się w nim czują. Co się stało? Kto ponosi winę? Co należy zrobić? – powiedział na początku kazania bp Scheiermann.

Kaznodzieja posłużył się historią z 4. rozdziału Księgi Daniela opowiadającej o śnie babilońskiego króla Nebukadnesara, w którym Bóg wezwał króla, by odwrócił się od grzechu i niesprawiedliwości. Odwołując się do przykładu króla i wizji ściętego drzewa objaśnionej przez proroka Daniela, biskup przestrzegł przed ludźmi, którzy przekonani o własnej wyjątkowości, sprzeciwiają się woli Bożej. – Być może ten sąd o ścięciu drzewa dotyczy nie tylko wysokich drzew, królów, ministrów dyktatorów, ale także nas – małych drzew. To wielkie pouczenie. Jak pięknie byłoby, gdyby potężni tego świata mogli widzieć takie sny jak ten: „Jego liście były piękne, owoce obfite i dawało pożywienie wszystkim. Pod nim szukały cienia polne zwierzęta, a na jego gałęziach gnieździły się ptaki podniebne. Jego owocami żywili się wszyscy.” (Dn 4,9; przekł. Biblia Ekumeniczna).

Po kazaniu prezes Synodu ks. Aleksander Grossmann odczytał akt nominacji ks. Pavlo Shvartsa na biskupiego wizytatora, po czym obecni duchowni apostolskim zwyczajem włożyli ręce na tymczasowego zwierzchnika Kościoła.

Ks. Pavel Shvarts urodził się w 1982 roku. Ukończył informatykę (Instytut Biotechnologiczny w Łucku), Szkołę Biblijną w Dzięgielowie oraz teologię ewangelicką w Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej w Warszawie. Jest proboszczem parafii luterańskiej w Charkowie. W latach 2011-2012 odbywał praktykę przedordynacyjną w Kościele Ewangelicko-Augsburskim w Polsce. W 2012 został ordynowany na duchownego DELKU, a w latach 2013-2015 był zastępcą biskupa DELKU. Od 2013 roku jest członkiem międzynarodowej grupy ekumenicznej „pojednanie”, w skład której wchodzą przedstawiciele różnych Kościołów z Polski, Niemiec, Ukrainy i Białorusi. W 2017 założył Diakonię Ukrainy. Ma żonę Agatę i dwie córki.

Problemy w DELKU

Przypomnijmy, że sytuacja w DELKU od kilku ostatnich lat doprowadziła do ostrego konfliktu między biskupem Sergejem Maschweskim a dużą częścią zborów i duchownych. Duchowni i świeccy, którzy nie zgadzali się autorytarnym sposobem rządzenia Kościołem i praktykami korupcyjnymi byli indywidualnymi decyzjami bp. Maschewskiego usuwani z Kościoła. Te same działania podejmowano przeciwko synodałom, których wykluczano z obrad synodu lub nie wpuszczano na obrady za pomocą wynajętej firmy ochroniarskiej. Światowa Federacja Luterańska (ŚFL), a także Kościoły wchodzące w skład ELKRAS podejmowały próby mediacji, jednak propozycje te były odrzucane przez bp. Maschewskiego i jego grupę. W ciągu zaledwie kilku lat Kościół kierowany przez bp. Maschewskiego skurczył się o 21 Parafii. Część z nich została wyrzucona ze struktur, a część odeszła sama. Kościołowi ubyło 1/3 duchownych a ponad połowa parafii została pozbawiona własności i miejsc modlitw. Liczebność zmalała do zaledwie 1/4 pierwotnego stanu.

Ze względu na bezprawne działania, brak chęci współpracy oraz poważne nadużycia finansowe partnerski Kościół DELKU – Kościół Ewangelicko-Luterański w Bawarii – zawiesił dwa lata temu relacje z władzami DELKU wstrzymując pomoc finansową dla Kościoła, ale wciąż wspierając poszczególne Parafie. Wykluczone z DELKU parafie zawiązały grupę roboczą i założyły Związek Misyjny celem naprawy sytuacji w Kościele. Okazało się, że parafie usunięte samowolnie przez bp. Maschewskiego są według rejestrów władz ukraińskich nadal członkami DELKU, a tym samym mają prawo do udziału w Synodzie.

9 października 2018 r. odbył się w Odessie Synod DELKU, który w przeważającej większości wypowiedział wotum zaufania bp. Maschewskiemu. Sam przebieg Synodu był zakłócany przez bp. Maschewskiego i jego zwolenników, i próbowano na różne sposoby zerwać obrady. Synod zdecydował o wybraniu charkowskiego proboszcza ks. Pavla Shvartsa na biskupiego wizytatora DELKU.

Biskup wizytator to funkcja specyficzna w ustroju DELKU – biskup wizytator posiada te same uprawnienia, co biskup Kościoła, ale jest wybierany na krótki czas (w tym wypadku na rok), aby mógł wizytować parafie, uporządkować sprawy Kościoła i doprowadzić do pojednania w Kościele. Ks. Maschewski zdjęty z urzędu nie uznał decyzji Synodu i wciąż próbuje podważyć jego postanowienia, dyskredytując członków Rady Biskupów oraz innych duchownych i świeckich. Synod wybrał również nowe prezydium.

Rada Biskupów Związku Kościołów Ewangelicko-Luterańskich (dawniej ELKRAS) uznała wybór nowych władz i delegowała bp. Scheiermanna do reprezentowania wszystkich Kościołów członkowskich podczas uroczystości 1 grudnia. Wszystkie decyzje Synodu zostały uznane przez władze państwowe Ukrainy. Nowe władze DELKU powierzyły na początku listopada br. biskupom Scheiermannowi i bp. Alfredowi Eichholzowi z Kirgistanu próbę mediacji z ks. Maschewskim i gronem jego zwolenników, ale rozmowy nie przyniosły skutku. 21 listopada duchowni DELKU wysłali z okazji Dnia Pokuty i Modlitwy list do ks. Maschewskiego i duchownych wspierających go, zapraszając do dialogu, jednak propozycja została odrzucona w brutalnych słowach.

Nowy początek

W nabożeństwie w kościele św. Katarzyny przy ul. Luterańskiej, należącym do EKD, wzięli udział świeccy i duchowni z prawie wszystkich parafii DELKU, które postanowiły rozpocząć proces naprawy relacji wewnątrzkościelnych. Decyzje Synodu DELKU uznała ŚFL, w imieniu której pozdrowienia przesłał ks. dr Ireneusz Lukas, referent ds. europejskich i p. o. dyrektora Departamentu ds. Misji i Rozwoju ŚFL, a także w imieniu Rady Ewangelickiego Kościoła Niemiec (EKD) bp Heinrich Bedford-Strohm, a także bp Petra Bosse-Huber odpowiedzialna w EKD za parafie zagraniczne. Ponadto życzenia przesłał Śląski Ewangelicki Kościół Augsburskiego Wyznania w Republice Czeskiej, Kościół Ewangelicko-Luterański w Estonii, Kościół Szwecji i inne. Oprócz zaprzyjaźnionych Kościołów luterańskich z Europy Środkowo-Wschodniej i Azji udział w nabożeństwie wziął ks. Michael Hübner, sekretarz generalny Związku Marcina Lutra (Martin-Luther-Bund, MLB) przedstawiciel amerykańskiej misji luterańskiej ks. David Breidenbach, a także goście z Kościoła greckokatolickiego, prawosławnego (Patriarchat Kijowski) oraz reformowanego.

Słowa pozdrowienia zebranym przekazał Andrij Jurasz, dyrektor departamentu ds. religii i mniejszości narodowych w Ministerstwie Kultury Ukrainy, a także przedstawiciel Ambasady Niemiec w Kijowie.

Podczas wspólnej agapy przekazane zostały życzenia dla biskupa wizytatora od obecnych gości, a także w imieniu Kościołów i instytucji, które nie mogły przysłać swoich przedstawicieli. Bp Jerzy Samiec przekazał życzenia Bożego Błogosławieństwa w imieniu bpa Adriana Korczago, dyrektora Instytutu Pastoralnego, w którym bp Shvarts brał udział podczas studiów w Polsce i odbywania praktyki w Szczytnie. Bp Samiec zadeklarował wsparcie dla bp. Shvartsa i Kościoła na Ukrainie.

Na zakończenie uroczystości odbyła się promocja dwóch książek przetłumaczonych na język ukraiński dzięki wsparciu MLB – w oficynie „Duch i Litera” wydano „Naśladowanie” ks. Dietricha Bonhoeffera oraz biografię Filipa Melanchtona autorstwa Heinza Scheibla.