Przedmowa

Nauka ta jest tak uporządkowana i ułożona, by mogła stanowić przedmiot nauczania dla dzieci i prostaczków. Dlatego od dawna jest nazywana z grecka katechizmem, to jest nauką dla dzieci, którą koniecznie powinien znać każdy chrzęści Janin; kto jej nie zna, nie może być zaliczony do chrześcijan ani też dopuszczony do żadnego sakramentu; podobnie uważa się za niezdolnego i wyrzuca z cechu rzemieślnika, który nie zna praw i obyczajów własnego rzemiosła. Z tego powodu powinno się młodych dokładnie i gorliwie nauczać tych części, które należą do katechizmu lub kazań dla dzieci, pilnie ich w tym ćwiczyć i urabiać. Jest tedy powinnością każdego ojca rodziny, aby co najmniej raz w tygodniu przepytał i przesłuchał po kolei swoje dzieci i czeladź, co z tego umieją lub, czego się uczą, a jeżeli czego nie umieją – aby nauki sumiennie przypilnował. Pamiętam bowiem czasy, iż spotykało się – a zdarza się to zaiste jeszcze codziennie – prostych, starych, sędziwych ludzi, którzy w ogóle nie znali katechizmu ani nie znają, a jednak idą do chrztu i Wieczerzy Pańskiej i korzystają ze wszystkiego, co posiadają chrześcijanie, gdy tymczasem ci, którzy do Wieczerzy Pańskiej przystępują, powinni więcej umieć i mieć pełniejsze zrozumienie całej nauki chrześcijańskiej niż dzieci i nowi uczniowie. Jednakże, gdy chodzi o prostych ludzi, chcemy pozostać przy trzech częściach, do których się od dawna w chrześcijaństwie ograniczano, lecz których za mało we właściwy sposób uczono i w nie wdrażano, dopóki się w nich zarówno młodzi, jak i starzy, którzy chcą się nazywać i być chrześcijanami, nie wprawią i nie nabiorą w nich biegłości. Są to następujące części:

Po pierwsze:
DZIESIĘCIORO BOŻYCH PRZYKAZAŃ

1. Nie będziesz miał innych bogów obok Mnie.
2. Nie bierz Imienia Pana, Boga twego, nadaremno.
3. Pamiętaj, abyś dzień święty święcił.
4. Czcij ojca swego i matkę swoją.
5. Nie zabijaj.
6. Nie cudzołóż.
7. Nie kradnij.
8. Nie mów fałszywego Świadectwa przeciw bliźniemu swemu.
9. Nie pożądaj domu bliźniego swego.
10. Nie pożądaj żony ani sługi, ani bydła, ani żadnej rzeczy bliźniego swego.

Po drugie:
GŁÓWNE ARTYKUŁY NASZEJ WIARY

Wierzę w Boga, Ojca wszechmogącego, Stworzyciela nieba i ziemi. Wierzę w Jezusa Chrystusa, Syna Jego jedynego, Pana naszego, który się począł z Ducha Świętego, narodził się z Marii Panny, umęczon pod Poncjuszem Piłatem, ukrzyzowan, umarł i pogrzebion, zstąpił do piekieł, trzeciego dnia zmartwychwstał, wstąpił na niebiosa, siedzi po prawicy Boga, Ojca wszechmogącego, skąd przyjdzie sądzić żywych i umarłych. Wierzę w Ducha Świętego, święty Kościół chrześcijański, społeczność świętych, grzechów odpuszczenie, ciała zmartwychwstanie i żywot wieczny. Amen.

Po trzecie:
MODLITWA, CZYM OJCZE NASZ, KTÓREJ NAUCZYŁ JEZUS CHRYSTUS

Ojcze nasz, któryś jest w niebiesiech. Święć się imię Twoje. Przyjdź Królestwo Twoje. Bądź wola Twoja, jako w niebie tak i na ziemi. Chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj. I odpuść nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom. I nie wódź nas na pokuszenie. Ale nas zbaw ode złego. Amen.

Oto najkonieczniejsze części, których trzeba się najpierw nauczyć, zmawiać słowo w słowo i przyzwyczajać dzieci do tego, aby codziennie, gdy rano wstają, gdy siadają do stołu i kładą się wieczorem do snu, zmawiały, je, nie dając im jeść ani pić, dopóki ich nie zmówią. Podobnie powinien każdy pan domu postępować ze służbą, z parobkami i dziewkami, i nie trzymać ich u siebie, jeśli tych rzeczy nie umieją lub nie chcą się nauczyć. W żadnym bowiem razie nie należy tolerować tego, aby ktoś miał pozostać tak nieokrzesany i dziki, iż nie nauczył się tych części, w których zostało ujęte krótko, zrozumiale i prosto wszystko, co mamy w Piśmie Świętym. Czcigodni ojcowie bowiem, względnie apostołowie (kimkolwiek oni byli) ułożyli. w ten sposób w zwięzłym streszczeniu to, co się składa na naukę, życie, mądrość i wiedzę chrześcijan, o czym oni mówią, czym się zajmują i z czym obcują.

Gdy owe trzy części zostały przyswojone, należy również wiedzieć, co powiedzieć o naszych sakramentach, które Chrystus sam ustanowił, o chrzcie i sakramencie ciała i krwi Chrystusa, a mianowicie znać słowa, jakie zapisali Mateusz i Marek na końcu swoich Ewangelii, jak Chrystus pożegnał swoich uczniów i wysłał Ich.

O CHRZCIE

” Idźcie tedy i czyńcie uczniami wszystkie narody, chrzcząc je w imię: Ojca i Syna, i Ducha Świętego”.

„Kto uwierzy i ochrzczony zostanie, będzie zbawiony, ale kto nie uwierzy, będzie potępiony”.

Tyle wystarczy wiedzieć prostaczkowi z Pisma o chrzcie; podobnie i o drugim sakramencie z krótkich, prostych słów świętego Pawła.

O SAKRAMENCIE OŁTARZA

„Pan nasz, Jezus Chrystus, tej nocy, której byt wydany, wziął chleb i podziękowawszy, łamał i dawał uczniom Swoim, mówiąc: Bierzcie, jedzcie, to jest ciało Moje, które się za was daje. To czyńcie na pamiątkę Moją.

Podobnie, gdy było po wieczerzy, wziął i kielich, a podziękowawszy, dał im mówiąc: Bierzcie i pijcie z niego wszyscy, ten kielich jest to nowe przymierze we krwi Mojej, która się za was wylewa na odpuszczenie grzechów. To czyńcie, ilekroć pić będziecie, na pamiątkę Moją.”

Tak tedy mielibyśmy w całości pięć części całej nauki chrześcijańskiej, i którą stale należy prowadzić, uczyć słowo w słowo i przepytywać. Nie zdawaj się bowiem na to, że młodzi będą się uczyć i zapamiętają te rzeczy z samego kazania. Gdy więc dobrze się ich nauczą, można następnie — jako dodatek i celem utwierdzenia w tym — dołożyć do tego pewne psalmy lub pieśni na nich oparte; w ten sposób można młodzież wprowadzać w Pismo i codziennie w tym czynić postępy.

Nie należy jednak poprzestać na przyswojeniu sobie przez nią jedynie samych słów i na ich powtarzaniu, trzeba też zmusić ją do pójścia na kazanie, zwłaszcza w czasie, który jest poświęcony katechizmowi, aby słyszała, jak się go wykłada, i nauczyła się rozumieć, co zawierają poszczególne części, aby powtórzyć to tak, jak usłyszała i trafnie odpowiadać, gdy się ją zapyta, aby kazanie nie było bez korzyści i pożytku. Po to bowiem z taką pilnością omawiamy często w kazaniach katechizm, aby go wpoić młodzieży nie uczenie ani niezrozumiale, lecz zwięźle i prosto, aby dobrze wrósł w nią i utrwalił się w pamięci. Dlatego chcemy teraz wymienione części kolejno przejść i omówić tak jasno, jak należy.